Sylimaryna – współczesne spojrzenie na właściwości lecznicze ostropestu plamistego

Ostropest plamisty (Silybum marianum (L.) Gaertn.) znany także pod nazwą oset mleczny, święty oset lub oset św. Maryi jest rośliną jednoroczną należącą do rodziny astrowatych (Asteraceae). Jej ojczyzną jest obszar śródziemnomorski, Azja Zachodnia i część Azji Środkowej. Uprawiany jest, przede wszystkim jako roślina lecznicza, ale także ozdobna,  w wielu rejonach świata, także w Polsce.

Budowa i cechy morfologiczne rośliny

Ostropest plamisty ma bardzo charakterystyczny pokrój. Wytwarza rozetę dużych liści kształtu eliptycznego lub odwrotnie jajowatego, na brzegach ząbkowanych i kolczastych. Są one barwy sinozielonej, pokryte siateczkowatymi, nierównymi białymi plamami [1]. Plamy te według niektórych podań miały powstać z upadłych na ostropest kropel mleka Maryi karmiącej Jezusa. Stąd też wywodzi się jedna z nazw tej rośliny – oset św. Maryi. Także od imienia Maryi wywodzi się łaciński epitet gatunkowy ostropestu – marianum [2].

W lipcu i sierpniu z rozety wyrasta sztywny, rozgałęziony pęd kwiatostanowy osiągający 1,5-2 m wysokości. Kwiaty ostropestu, o fioletowopurpurowej barwie, skupione są w charakterystyczne kwiatostany typu koszyczka, posiadające zakończone odgiętymi kolcami skórzaste okrywy kwiatostanowe.

Owocem omawianej rośliny jest niełupka o podługowatym kształcie, osiągająca do  7 mm długości, na szczycie opatrzona  żółtoszarawym puchem [1]. Niełupka jest owocem suchym, niepękającym, o skórzastej owocni otaczającej pojedyncze nasienie. I właśnie owoc ostropestu, w farmacji zwany Fructus Silybi mariani, zawierający bogactwo substancji biologicznie czynnych (flawonolignany, fitosterole, flawonoidy, aminy biogenne, garbniki, aminy biogenne, kwasy organiczne, witaminy C i K, cukry, sole mineralne oraz olej z wysoką zawartością kwasu linolowego) jest surowcem zielarskim pozyskiwanym z tej rośliny [2, 3].

Historia zastosowania ostropestu plamistego w medycynie

Ostropest plamisty jest wykorzystywany w lecznictwie od starożytności. Pierwsze informacje o tej roślinie zawierają dzieła „ojca botaniki”, greckiego filozofa  Teofrasta z Eresos (370-287 p.n.e.). Następnie Pliniusz Starszy (23-79 r. n.e.) i Dioskorydes (49-90 r. n.e.) podają zastosowanie ostropestu, które miało poprawiać przepływ żółci. Roślinę tą opisuje także św. Hildegarda z Bingen (1098-1179), a szwajcarski lekarz i botanik Albrecht von Haller (1708-1777) polecał ostropest jako lekarstwo na choroby wątroby [2].

Sylimaryna – główny składnik aktywny ostropestu plamistego

Substancje biologicznie czynne ostropestu plamistego odpowiedzialne za jego działanie chroniące i regenerujące komórki wątroby noszą nazwę sylimaryny. W skład sylimaryny (grupa flawonolignanów) wchodzą następujące substancje: sylibina, izosylibina, sylikrystyna,  sylidianina, dehydrosylibina, sylandrina, sylimonina, sylihermina i neosylihermina. Najsilniejszym działaniem odznacza się sylibina, która stanowi od 50 do 70% sylimaryny [2]. Wymienione substancje w zdecydowanej większości znajdują się w owocni ostropestu, czyli części zewnętrznej, suchej, skórzastej. W celu izolacji sylimaryny, najpierw oddziela się owocnię od nasienia (jest to tzw. obłuszczanie), a z tak otrzymanego produktu (tzw. łusek) prowadzi izolację [4].

Właściwości i mechanizm działania sylimaryny

Aktywność biologiczna sylimaryny jest wielokierunkowa. Najważniejszym jej działaniem, obecnie coraz szerzej wykorzystywanym, jest działanie hepatoprotekcyjne, czyli osłaniające komórki wątroby (hepatocyty) przed różnego rodzaju szkodliwymi wpływami. Mechanizm tego działania obejmuje antyoksydację oraz zwiększenie biosyntezy glutationu (głównego czynnika detoksykacyjnego komórek wątroby), zwiększenie możliwości regeneracyjnych hepatocytów oraz uszczelnianie ich błon komórkowych, co ogranicza wnikanie do nich m. in. toksyn. Badania wykazały, że główny składnik sylimaryny, sylibina, chroni komórki przed takimi toksynami jak np. tetrachlorek węgla, tioacetamid, acetaminofen, etanol, tal oraz toksynami zawartymi w muchomorze sromotnikowym. Wpływa także na procesy zapalne i fibrogenezę redukując wydzielania transaminaz, komórek T, prozapalnych cytokin oraz płytkopochodnego czynnika wzrostu, co poprawia stan chorych na chroniczne i ostre zapalenie wątroby oraz osób z marskością wątroby.

Sylimaryna – zastosowanie w leczeniu chorób i profilaktyce zdrowotnej

Spowalnia także replikację jednego ze szczepów wirusa HCV w komórkach raka wątrobokomórkowego. U pacjentów cierpiących na wirusowe zapalenie wątroby typu C i przyjmujących sylimarynę rzadziej dochodzi do wystąpienia marskości wątroby i raka wątrobokomórkowego. Prowadzone badania wykazują, że sylimaryna, a zwłaszcza sylibina, wpływa korzystnie na regenerację uszkodzonych toksynami komórek nerkowych.

Obniża poziom trójglicerydów, poprawia komórkową oporność na insulinę oraz indukuje odbudowę komórek beta trzustki, w związku z czym może być stosowana w terapii cukrzycy. Działa promieniochronnie (redukuje uszkodzenia DNA wywołane ultrafioletem). Niektóre składniki sylimaryny działają przeciwnowotworowo, a ekstrakt z ostropestu znacznie pobudza laktację u zwierząt i ludzi [5].

Ostropest plamisty – uprawa, stosowanie

Ostropest plamisty jest w Polsce popularnym ziołem. Można go uprawiać na własny użytek, zwłaszcza dostosowaną do naszych warunków klimatycznych odmianę Silma [6]. Można przygotować do spożycia we własnym zakresie, najlepiej mieląc owoce wraz z nasionami. Oprócz sylimaryny dostarczamy do organizmu także zawarty w nasionach olej, bogaty w kwas linolowy, który należy do grupy niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych (witamina F), potrzebnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu [7].

Sylimaryna – forma i przyswajalność

Należy jednak pamiętać, że związki zawarte w ostropeście mają charakter lipofilowy, co oznacza, ze słabo rozpuszczają się w wodzie i sporządzone z nich napary będą zawierały stosunkowo niewiele sylimaryny. Dlatego do celów leczniczych korzystniejsze jest przyjmowanie odpowiednio przygotowanych ekstraktów w postaci kapsułek, co znacznie zwiększa efektywność stosowania tej cennej rośliny leczniczej [8].

Ostropest Plamisty Forte

Suplement Diety

• 110 mg sylimaryny w jednej tabletce
• Wspomaga naturalną regenerację i ochronę wątroby
• Wspiera trawienie

Sprawdź

Produkty z ostropestu plamistego, zażywane w zalecanych dawkach, nie wykazują szkodliwego działania nawet po długotrwałym stosowaniu [9].