Na dobry sen i na stres – chmiel zwyczajny…

Stres to jeden z czynników, który niekorzystnie wpływa na nasz organizm, stanowi również przyczynę i podłoże niektórych chorób cywilizacyjnych.  Definiowany jest on jako zaburzenie równowagi psychicznej i fizycznej. Wśród  jego skutków wymienia się między innymi nerwowość, drażliwość, problemy z zasypianiem oraz bezsenność. W tych wszystkich przypadkach na ratunek przychodzą rozmaite rośliny lecznicze o działaniu uspokajającym i nasennym, a wśród nich: melisa lekarska, kozłek lekarski (potocznie zwany walerianą), lawenda lekarska, męczennica cielista oraz chmiel zwyczajny. Ten ostatni najbardziej sprawdza się w przypadku utrudnionego zasypiania, bezsenności oraz nadmiernej drażliwości.

Chmiel zwyczajny (łac. nazwa Humulus lupulus L.) to roślina z rodziny Konopiowatych (Cannabaceae). Surowiec zielarski stanowi tak zwana szyszka (Strobilus), czyli dojrzały owocostan chmielu oraz lupulina (Lupulinum), czyli gruczoły włosków wydzielniczych, otarte z żeńskich owocostanów. Chmiel obecnie zaliczany jest do roślin uprawnych, zarówno w Europie jak i Azji, choć występuje także jako bylina w stanowiskach naturalnych, przede wszystkim w lasach i zaroślach.

Chmiel zwyczajny – skład chemiczny

W składzie chemicznym szyszki chmielu oraz lupuliny dominują następujące ciała czynne: olejek eteryczny (a w nim składniki z grupy monoterpenów – mircen i seskwiterpenów – humulen i farnezen), żywica, garbniki i flawonoidy. Surowiec posiada gorzki smak. Występują w nim gorzkie kwasy (humulon, lupulon), które odpowiedzialne są za jego działanie uspokajające i nasenne. Odnotowano także obecność proantocyjanidyn oraz kwasów fenolowych.

Zastosowanie chmielu w lecznictwie

Chmiel znalazł głównie zastosowanie lecznicze jako środek ułatwiający zasypianie i uspokajający.

W badaniu farmakologicznym ekstraktu z szyszek chmielu potwierdzono jego efekt uspokajający, nasenny oraz w wyższych dawkach przeciwdrgawkowy. W badaniu na myszach podawano im produkt rozpadu związków gorzkich zawartych w szyszkach chmielu: 2-metylo 3-buten 2-ol w wysokiej dawce, w wyniku czego uzyskano efekt depresyjny na ośrodkowy układ nerwowy oraz głęboki sen, co także potwierdziło jego efekt nasenny.

Przetwory z szyszek chmielu posiadają ponadto właściwości poprawiające trawienie, rozkurczowe na przewód pokarmowy i moczopędne. Surowiec stosuje się w celach kulinarnych,  głównie do produkcji piwa.

Napar z szyszek chmielu:

Surowiec w ilości około 2g zalać wrzątkiem, zaparzyć pod przykryciem, odcedzić i pić w dawkach podzielonych.

Herbatka działa uspokajająco, łagodzi napięcie, zdenerwowanie, pomaga zasnąć i spać głęboko.  Zwalcza bezsenność szczególnie u kobiet w okresie menopauzy. Może też wpływać indukująco na miesiączkę w  dowolnym czasie cyklu (zgłaszano taki efekt u kobiet pracujących jako przesiewacze chmielu). W Niemczech na przykład stosowano kąpiele z naparem z szyszek na schorzenia ginekologiczne oraz wykorzystywano przetwory z chmielu w celu łagodzenia uderzeń gorąca w okresie menopauzalnym. Według raportu EMA brakuje jednak pełnych badań jednoznacznie potwierdzających ten efekt.

Napar spożywany na czczo pobudza apetyt, zwalcza niestrawność i  wzdęcia, gdyż jako surowiec gorzki pobudza wydzielanie soków trawiennych. Dla poprawy walorów smakowych można wzbogacić go dodatkiem melisy, mięty czy cytryny.

Działa ona także bakteriobójczo i słabo przeciwgrzybiczo. Medycyna tradycyjna polecała wykonanie okładów z herbatki  na obolałe miejsca (żylaki kończyn i odbytu).

Niekiedy substancje zawarte w szyszkach chmielu mogą powodować spadek popędu seksualnego. Stąd wzięły się opowieści historyczne, że dawno temu  mnisi ważyli piwo w klasztorach i pili je regularnie, aby stłumić popęd seksualny.

Nie zaleca się stosowania preparatów z dodatkiem chmielu u osób uczulonych na tę roślinę oraz z przyczyn oczywistych wynikających z efektu nasennego przed prowadzeniem pojazdów.

Zastosowanie w kuchni

Młode pędy chmielu stanowią korzystne źródłem witamin z grupy  B i wielu związków mineralnych. Można je włączać do dań takich jak: zupy, jajecznica, omlet oraz  wykonać z nich marynaty w occie.  Mają one smak przypominający smak szparagów.

Zastosowanie chmielu w kosmetyce

Chmiel stanowi składnik szamponów i kremów do twarzy.

Wyciągi z szyszek zmniejszają wypadanie włosów. W tym celu można garść szyszek zalać 1 szklanką wody i pogotować około 30 minut. Odstawić na pół godziny, odcedzić, po czym ponownie zalać surowiec 250 g wody i znowu gotować 30 minut. Odstawić i odcedzić. Wyciągi połączyć i wmasować w skórę głowy. Nałożyć ręcznik na 15-20 minut i spłukać.

Podobne właściwości posiada płukanka z piwa. Wystarczy spłukać nią głowę raz w tygodniu. Włosy będą pełne plasku. Nasze babcie z powodzeniem stosowały tę płukankę nie jeden raz. Ze względu na potencjalne działanie estrogenne surowca coraz częściej odnotowuje się jego wykorzystanie w kremach przeciwzmarszczkowych. Wyciągi z chmielu opóźniają bowiem proces starzenia skóry i  powstawania zmarszczek. Nadają  ponadto skórze blask i  zmniejszają ziemistość cery.