Melisa lekarska – naturalne wsparcie dla układu nerwowego

Melisa lekarska (Melissa officinalis L.) to roślina z rodziny Wargowatych (Labiatae). Jako surowiec zielarski wykorzystywany jest liść. Zbiera się go z roślin przed kwitnieniem i suszy w cieniu i przewiewie w temperaturze nie wyższej niż 35˚C. Z surowca pozyskuje się także olejek eteryczny. Melisa lekarska pochodzi z rejonu wschodniego Morza Śródziemnego. W Polsce do celów leczniczych jest uprawiana, również jako roślina miododajna i ozdobna w doniczce [1].

Skład chemiczny surowca

Za działanie lecznicze surowca odpowiada głównie olejek eteryczny. W jego składzie występują substancje takie jak: cytronelal, geranial (cytral A), neral (cytral B) oraz seskwiterpen β-kariofylen i jego pochodne. Nadają mu charakterystyczny cytrynowy zapach. Poza olejkiem eterycznym w liściach występują także flawonoidy (apigenina, luteolina, kwercetyna), garbniki, związki fenolowe (kwasy fenolowe, na przykład kwas rozmarynowy, kwas kawowy, ferulowy i chlorogenowy), fenylpropanoidy, triterpeny [2, 3, 4, 5].

Działanie farmakologiczne surowca

Liść melisy stosowany jest głównie jako środek uspokajający. Wycisza, łagodzi zły nastrój, zmniejsza napięcie nerwowe, pomaga zasnąć, działa przeciwlękowo. Polecany jest osobom starszym (w postaci herbatek, naparów, nalewek, tabletek, syropów, cukierków), kobietom w zespole napięcia przedmiesiączkowego i w okresie klimakterium.

Poza działaniem uspokajającym dzięki obecności pozostałych związków napar z melisy wspomaga łagodzenie różnego rodzaju zaburzeń trawienia, stanów zapalnych przewodu pokarmowego, w nieprawidłowej pracy wątroby i woreczka żółciowego. Melisa może być więc stosowana w zaburzeniach żołądkowo-jelitowych i wzdęciach. Surowiec posiada właściwości rozkurczowe i przeciwdrobnoustrojowe (na bakterie, grzyby i wirusy). Zauważono także, że związki fenolowe zawarte w liściach melisy posiadają właściwości wirusostatyczne w odniesieniu do wirusa opryszczki [6, 7, 8, 9, 10, 11, 12].

W medycynie tradycyjnej melisa zalecana była przy osłabionej laktacji, obniżonym nastroju oraz przy bólach menstruacyjnych. Destylaty alkoholowe melisy stosowane są zewnętrznie na nerwobóle [13, 14].

Zastosowanie praktyczne w lecznictwie

Najczęstszą formą leku jest napar z liści melisy.

Przygotowanie naparu: 2 łyżki stołowe surowca (liści melisy) należy zalać wrzątkiem i zaparzać pod przykryciem przez 5 minut. Odcedzić. Napar pić 3razy dziennie jako środek uspokajający i przeciwlękowy.

Jako środek ułatwiający zasypianie wypić 1 filiżankę naparu na pół godziny przed planowanym pójściem spać. Podobne właściwości lecznicze posiada wyciąg z liści melisy (intractum), ekstrakt w tabletkach oraz świeżo wyciśnięty sok.

Herbatka z melisy jest bardzo pomocna w problemach trawiennych. Zaleca się jej picie po każdym posiłku. Według tradycyjnego zastosowania przynosi ulgę w zaburzeniach pracy żołądka, jelit, wątroby i dróg żółciowych szczególnie, jeśli objawy mają podłoże nerwowe [15].

Olejek eteryczny, bogaty w kwas rozmarynowy, w badaniach wykazuje aktywność przeciwdrobnoustrojową, szczególnie w odniesieniu do wirusa opryszczki. Można stosować go miejscowo w formie lekko rozcieńczonej [16].

Zastosowanie melisy w kuchni

Melisa stanowi przyprawę w kuchni. Można używać zarówno świeżych jak i  suszonych liści. Świeże liście służą do dekoracji deserów i jako ozdoba do ciast. Dobrze komponują się z surówkami, sałatkami owocowymi, galaretkami, mięsem, jajkami czy serem twarogowym.

Można natrzeć nimi ryby morskie – neutralizują ich zapach.

Suszone liście natomiast pasują do chłodników, sosów, napojów, w  tym aromatycznej gorącej i mrożonej herbaty [17].

Zastosowanie w kosmetyce

Ekstrakt z melisy wchodzi w skład kosmetyków pielęgnacyjnych – toników, kremów, mleczek i śmietanek do twarzy czy żeli.

Napar z liści melisy może zastąpić codzienny tonik do twarzy. Ponieważ zawiera garbniki o działaniu ściągającym i związki fenolowe o działaniu odkażającym,  ułatwia gojenie drobnych zmian skórnych. Dobrze sprawdza się w pielęgnacji cery z problemami.

Olejek melisowy: W  aromaterapii olejek z melisy to produkt od dawna stosowany jako środek uspokajający i relaksujący. Można nim skropić poduszkę lub kominek aromaterapeutyczny.

Olejek służy także do masażu relaksacyjnego oraz stanowi składnik zapachowy perfum.