Gdy wątroba niedomaga

Wątroba zlokalizowana jest w jamie brzusznej, zajmując jej znaczną przestrzeń. Większa część tego niezwykle istotnego narządu zlokalizowana jest w prawym podżebrzu i u ludzi zdrowych nie przekracza prawego łuku żebrowego. Chociaż wątroba jest zaliczana do gruczołów układu pokarmowego, pełni wiele funkcji nie związanych z trawieniem.

Narząd życia

Bez wątroby nie można żyć, a nawet drobne zaburzenia jej pracy mogą być bardzo dokuczliwe. Ten okazały narząd (u dorosłego człowieka masa wątroby osiąga średnio 1,5 kg) posiada znaczną rezerwę czynnościową, czyli możliwe jest zachowanie jej funkcji mimo ograniczonego uszkodzenia, poza tym wykazuje pewne możliwości regeneracji (odtwarzania). Jej zasadniczą funkcją jest wytwarzanie żółci, która gromadzona jest w pęcherzyku żółciowym i stamtąd uwalniana w miarę potrzeby do dwunastnicy. Żółć jest wodnym roztworem m.in. kwasów żółciowych, które mają właściwości emulgujące – dzięki tym składnikom możliwe jest rozproszenie tłuszczu, pochodzącego z pożywienia, w wodnym środowisku soków trawiennych. Żółć pełni także funkcję aktywatora enzymów trzustkowych, które odpowiedzialne są za trawienie tłuszczów, białek i węglowodanów. Niedobory żółci wynikające z „leniwej” pracy wątroby lub zaburzenia jej uwalniania z pęcherzyka żółciowego są powodem różnie nasilonych dolegliwości, do których zalicza się wzdęcia, uczucie ciężkości w brzuchu, odbijanie, itp. Choroby wątroby wymagają drobiazgowej diagnostyki i, z reguły objęcia pacjenta specjalistyczną opieką.

Karczoch na ratunek

Wiele dolegliwości, zwłaszcza związanych z wiekiem, jak i błędami dietetycznymi można zniwelować lub złagodzić dzięki systematycznemu stosowaniu preparatów ziołowych. Znaczenie mają w tych przypadkach działania zmierzające do zwiększenia wydzielania żółci (zioła o działaniu żółciotwórcznym) i/lub nasilenia jej uwalniania (działanie żółciopędne). Wyciąg z ziela karczocha (Cynara scolymyus L., Asteraceae) zawiera pochodne kwasu kawowego, flawonoidy, laktony seskwiterpenowe, które wykazują wyraźne działanie żółciopędne i żółciotwórcze [1, 2, 3]. Stosowanie tego specyfiku stymuluje trawienie, znosząc objawy zalegania pożywienia w przewodzie pokarmowym, łagodząc objawy choroby refluksowej (usprawnienie trawienia sprzyja pośrednio sprawnemu opróżnianiu żołądka). Wyciąg z karczocha nasilając uwalnianie żółci przyczynia się także do normalizacji profilu lipidowego krwi (obniża stężenie frakcji LDL lipoprotein osocza, czyli tzw. „złego” cholesterolu) [3, 4]. Bardzo istotne dla zdrowia wątroby jest także jej ochrona przed czynnikami szkodliwymi, które są przez nią neutralizowane. Częste narażenie na niektóre substancje może powodować postępujące uszkodzenia, które mogą być nieodwracalne. Z pewnością, stosowanie surowców określanych jako hepatoprotekcyjne (chroniące wątrobę) może ułatwić zachowanie sprawności tego ważnego narządu. Takie działanie poza wspomnianymi wyciągami z karczocha wykazują przede wszystkim flawonolignany i flawonoidy zawarte w owocach ostropestu plamistego (Silybum marianum (L.) Gaertner, Asteraceae) [1, 5, 6].

Stosując zioła należy mieć na uwadze, że zawierają one substancje o wyraźnej, często udokumentowanej już aktywności biologicznej, więc ich bezrefleksyjne stosowanie może być szkodliwe. Zioła o działaniu żółciopędnym są przeciwwskazane, gdy zaburzenia wydzielania żółci związane są z jej zatrzymaniem w drogach żółciowych (np. przez zalegające w przewodach żółciowych kamienie). W takich sytuacjach zwykle pojawiają się inne objawy, na tyle niepokojące, że skłaniają pacjenta do zasięgnięcia opinii lekarza lub farmaceuty. Leczenie zaburzeń pracy wątroby za pomocą syntetycznych środków leczniczych nie musi wykluczać stosowania ziół, które w tym przypadku mogą pełnić funkcje pomocnicze. Preparaty ziołowe mogą być także stosowane w profilaktyce (zapobieganiu) uszkodzeń wątroby, a więc niekoniecznie w sytuacji uszkodzenia miąższu wątroby, potwierdzonego wynikami badań. Za każdym razem gdy zioła stosowane są jednocześnie z zapisanymi przez lekarza specyfikami konieczne jest skonsultowanie tego faktu z przedstawicielem fachowego personelu medycznego.