Andrografis – „Król goryczy”

Przejściowe zachwiania odporności organizmu na infekcje to zjawisko powszechne w okresie jesienno-zimowym. Na skutek różnych czynników atmosferycznych, jak i problemów związanych z koniecznością adaptacji organizmu do niekorzystnych warunków otoczenia w tym okresie rozpoczyna się tzw. „sezon grypowy”. Określenie to, choć często używane, nie jest ścisłe, ponieważ zdecydowana większość dolegliwości utożsamianych z grypą jest de facto rezultatem zakażeń wirusami, z których wywołujące grypę nie odgrywają ilościowo znaczącej roli.

Za większością schorzeń okresu jesienno-zimowego, o charakterze nieżytów (stanów zapalnych) górnych dróg oddechowych stoją wirusy RSV, adenowirusy, czy rinowirusy. Chociaż przebieg przeziębienia zwykle jest nieporównywalnie łagodniejszy niż ma to miejsce w przypadku grypy, dolegliwości towarzyszące tym zakażeniom są bardzo dokuczliwe i w znaczny sposób przyczyniają się do absencji chorobowej w szkołach i w zakładach pracy. Niedostateczne wietrzenie pomieszczeń, preferowanie przebywania w zamkniętych pomieszczeniach (z uwagi na niską temperaturę powietrza na zewnątrz) przyczyniają się do bardzo szybkiego i niezwykle trudnego do uniknięcia rozprzestrzeniania się zakażeń. Z tego względu, zwłaszcza w okresie wysokiego nasilenia zakażeń, wiele osób poszukuje skutecznych środków zaradczych, które pozwoliłby na uniknięcie zachorowania lub przynajmniej złagodzenie objawów choroby.

Wiele surowców pochodzenia naturalnego, w tym roślinnych, jest dziś przedmiotem intensywnych badań, których wyniki pozwoliłyby na określenie skuteczności ich działania w stanach określanych jako przeziębienie. Są wśród nich zarówno znane i od dawna stosowane rośliny warzywne i przyprawowe, jak np. cebula, czosnek, majeranek, tymianek, jak i nieco bardziej egzotyczne rośliny, wśród których na uwagę zasługuje andrografis. Polskie określenie tej rośliny to transkrypcja łacińskiej nazwy botanicznej – Andrographis paniculata (Burm f.) Wall ex Nees, rośliny należącej do rodziny Acanthaceae. Naturalnym obszarem występowania Andrographis paniculata są Indie i Sri Lanka [1]. Jest to jednoroczna roślina zielna stosowana m.in. w tradycyjnej medycynie Indii, a także w Tradycyjnej Medycynie Chińskiej jako środek pomocny w leczeniu różnych infekcji. Z uwagi na zawartość laktonów diterpenowych [2] roślina charakteryzuje się bardzo gorzkim smakiem (nazywana jest nieraz „królem goryczy”) zawiera także polifenole [2], stąd wykazuje działanie przeciwutleniające. Lecznicze zastosowanie znajdują nadziemne części.

Według nowszych danych piśmiennictwa z obecnością związków diterpenowych wiąże się przeciwnowotworowe, immunostymulujące [3] i adaptogenne [4] działanie przetworów z Andrographis paniculata, a także ich aktywność przeciwzapalna w badaniach in vitro [5] i in vivo [6]. Analiza dostępnych danych literaturowych pod kątem zawartości substancji czynnych w surowcu, wyników oznaczania aktywności biologicznej wyciągów pozwala uzasadnić stosowanie preparatów zawierających Andrographis paniculata w zwalczaniu stanów zapalnych na tle różnych infekcji. Tak jak w przypadku wielu innych egzotycznych surowców, obecnych w lecznictwie europejskim stosunkowo krótko, konieczne jest prowadzenie dalszych badań weryfikujących skuteczność i bezpieczeństwo stosowania surowców naturalnych w leczeniu schorzeń u ludzi.